W tegorocznym wydaniu, analizie poddajemy nie tylko sektor elektroenergetyki, lecz patrzymy na bilans nośników energii w całej gospodarce. A ta pozostaje wysoce energochłonna i coraz silniej uzależniona od importu paliw kopalnych - po odcięciu dostaw z Rosji także z nowych, często politycznie niepewnych kierunków. Przy rosnących cenach surowców, konieczność importu paliw przekłada się na ogromne transfery finansowe z Polski. W 2022 r. wydaliśmy na ten cel rekordowe 193 miliardy złotych. Rok wcześniej było to ok. 100 mld zł.

Wbrew często pojawiającym się opiniom 2022 rok nie przyniósł renesansu węgla w energetyce. Krajowe wydobycie węgla energetycznego z roku na rok spada, a braki uzupełnia się rosnącym importem surowca, który w zeszłym roku wyniósł blisko 17 mln ton. Ograniczenia podażowe węgla kamiennego, jego wysokie ceny a także malejąca dyspozycyjność elektrowni węglowych spowodowały, że produkcja energii elektrycznej z węgla kamiennego spadła o 6% w porównaniu do 2021 r. Równocześnie niespotykane dotąd ceny gazu wymusiły zmniejszenie produkcji elektrowni gazowych o jedną czwartą. Rosnące zapotrzebowanie na energię elektryczną pokrywane jest przez odnawialne źródła energii. W 2022 r. produkcja z fotowoltaiki wzrosła o 4TWh (+102% r/r), a z lądowych farm wiatrowych o 3 TWh (+19% r/r).

Z roku na rok pogarszają się wskaźniki bezpieczeństwa polskiego systemu energetycznego. Spada poziom rezerw – w ubiegłym roku było to 1,4 GW (ok. 6%) – najmniej od siedmiu lat.

• - W tym roku rząd powinien przygotować aktualizację PEP i KPEiK. Te dokumenty nie tylko powinny odpowiadać na bieżącą sytuację, ale zostać poddane konsultacjom społecznym - zawsze w przeszłości tak było, teraz nie widać woli dyskusji. To szczególnie ważne teraz, bo widać moment zwrotu w polskiej energetyce. Bez konsultacji – dokument, zwłaszcza w kontekście wyborów, będzie postrzegany jako mało wiarygodny – zwraca uwagę dr Joanna Mackowiak-Pandera, prezeska Forum Energii.

W tej chwili brakuje realnych celów energetycznych, które motywowałyby uczestników rynku do inwestycji – adekwatnych do rosnącego zapotrzebowania i odstawianych mocy konwencjonalnych. Mobilizacja inwestorów jest potrzebna, żeby ograniczać koszty transformacji dla społeczeństwa, które są teraz szczególnie wysokie.

- Kluczowe jest to, aby aktualizując politykę energetyczną oraz krajowy plan działań na rzecz energii i klimatu rząd patrzył holistycznie na bilans energetyczny całej gospodarki – z perspektywy zapotrzebowania na nośniki energii. Trzeba postawić pytania: ile węgla, gazu, ropy będziemy potrzebować nie tylko w samej energetyce, ale w całej gospodarce – w przemyśle, usługach, gospodarstwach domowych, ciepłownictwie. Jest jasne, że możemy zmniejszać ich użycie dzięki efektywności energetycznej i źródłom odnawialnym – podkreśla Joanna Pandera.  

Patrzenie całościowe na energetyczny bilans kraju jest tym bardziej istotne, że od lat Polska nie robi żadnych postępów w redukcji emisji gazów cieplarnianych – a te wręcz rosną. W ubiegłym roku emisje CO2 w Polsce wzrosły o 0,3% w stosunku do 2021 r. Tym samym nasz kraj zajmuje 7. miejsce na świecie pod względem jednostkowej emisyjności całej gospodarki, z wynikiem 2,84 tony CO2/toe – niewiele niższym niż w Chinach, Malezji i Kazachstanie.  

Dostęp do rzetelnych i sprawdzonych danych jest niezbędny dla prawidłowego planowania transformacji energetycznej. Dlatego tegoroczna edycja raportu Forum Energii „Transformacja energetyczna w Polsce” – z nowym podziałem na rozdziały, zbiera kluczowe i unikalne dane, które pozwalają spojrzeć na energię w całej gospodarce z szerokiej perspektywy: przez pryzmat jej zużycia w poszczególnych sektorach, nośników energii, źródeł wytwarzania, cen, emisji, zależności importowej. Wnioski z raportu wskazują na jedno: kryzys energetyczny nakłada się na polityczny kryzys decyzyjny. Wiele projektów czeka na wdrożenie. Tymczasem parametry bezpieczeństwa systemu stale się pogarszają.