Nadchodząca zima będzie trudna dla wielu polskich gospodarstw domowych z powodu wysokich kosztów ciepła i energii elektrycznej. W najnowszym raporcie Forum Energii opisujemy ponad 30 konkretnych działań, które można wdrożyć łatwo i niewielkim kosztem jeszcze przed nadchodzącą zimą. Pozwoli to obniżyć rachunki oraz poprawić bezpieczeństwo energetyczne kraju. Raport uzupełnia przewodnik po dostępnym wsparciu publicznym dla gospodarstw domowych.

Ciepłownictwo w Polsce znajduje się w krytycznym momencie. Uprawnienia do emisji CO2 kosztują 80-90 eur/tonę, ceny węgla przekroczyły 1000 zł/tonę. Części PECów w oczy zagląda wizja bankructwa. Ciepło to dobro podstawowe i trudno sobie wyobrazić, że władza – samorządowa czy centralna – pozwoli na upadek zakładów ciepłowniczych zimą. Zapewne jakieś finansowe rozwiązanie się znajdzie. Jednak dosypując pieniądze bez pomysłu na naprawę sytuacji, de facto marnujemy środki i dodatkowo napędzamy inflację.

Z rocznym opóźnieniem Krajowy Plan Odbudowy wkracza do Polski. Dotychczasowa dyskusja wokół KPO skupiała się przede wszystkim na pieniądzach. Tymczasem – co widać szczególnie w obszarze transformacji energetycznej – KPO to instrument, który zmobilizował polski rząd do wypracowania kierunków reform: pogłębionej analizy wyzwań, oceny sposobów ich zniwelowania, przeprocedowania zmian prawnych w konkretnych ramach czasowych. Finansowanie inwestycji – choć bardzo ważne – jest wsparciem w przyspieszeniu realizacji reform.

Jak przygotować gospodarstwa domowe na wojnę energetyczną z Rosją? Gazprom wstrzymuje dostawy gazu do Polski w ramach kontraktu jamalskiego. Nie jest to wielkie zaskoczenie. W końcu tego roku Polska i tak zamierzała zrezygnować z zakupu rosyjskiego surowca. Fizycznie gazu raczej nie zabraknie, wchodzimy jednak w okres wysokich cen, które będą ograniczały użycie tego surowca. Rolą państwa powinno być mądre wspieranie społeczeństwa w łagodnym przejściu kryzysu. Bez redukcji zapotrzebowania w sektorach, w których jest to możliwe będzie to trudne.

Świat zmienia się na naszych oczach. Dyskusja o ograniczaniu roli węgla czy gazu w gospodarce przyspiesza nie tylko z powodów klimatycznych – ale także geopolitycznych. Nowe okoliczności powinny nas motywować do działania i skoku w przyszłość. Tocząca się w Ukrainie wojna podnosi ceny paliw kopalnych. Ciepłownictwo systemowe jest w coraz trudniejszej sytuacji. Pilnie potrzebujemy liderów zmiany – tych, którzy pokażą, że osiągnięcie neutralności klimatycznej w polskich warunkach jest możliwe i przyniesie korzyści.

W najbliższej dekadzie ciepłownictwo i ogrzewnictwo w Polsce będą musiały przejść rewolucję. Przestarzała infrastruktura w ciepłowniach i budynkach osiąga kres swojej użyteczności. Ich eksploatacja jest droga, a wskutek napaści Rosji na Ukrainę i kryzysu energetycznego wywołanego odcinaniem się Europy od surowców z Rosji, coraz więcej trzeba będzie płacić za węgiel i gaz, od których sektor jest uzależniony. Zwrot ku rozwiązaniom nisko- i zeroemisyjnym jest nieunikniony.

Ciepłownictwo systemowe właśnie zderzyło się ze ścianą. Polityka (nomen omen) ciepłej wody w kranie wydaje swoje owoce. Sektor jest niedoinwestowany, nienowoczesny i nierentowny. Trwa rozpaczliwa akcja ratowania bieżącej sytuacji firm, poprzez kolejne modyfikacje rozporządzenia taryfowego i de facto przerzucania kosztów braku perspektywicznego myślenia na odbiorców ciepła. Sektor potrzebuje odważnej strategii ciepłowniczej, ambitnych celów i planu działania. Bowiem nowoczesne ciepłownictwo to nie tylko komfort cieplny w przystępnej cenie, ale również zmniejszenie rosnącej zależności od importu węgla i gazu, czyste środowisko i rozwinięty krajowy przemysł urządzeń ciepłowniczych, materiałów i usług budowlanych. Pieniądze na transformację ciepłownictwa są, nie traćmy energii na zaklinanie rzeczywistości, zabierzmy się do działania.

W ostatnich miesiącach rosnące ceny energii wywołały panikę wśród decydentów. Notowania cen gazu i węgla na światowych rynkach osiągają rekordowe wartości, drożeje też ropa naftowa. Do tego w ostatnich latach znaleźliśmy się w ścisłej czołówce krajów UE najszybciej uzależniających się od importu paliw kopalnych.

Ceny węgla, gazu i CO2 osiągają rekordowe poziomy, ceny energii elektrycznej galopują, budząc popłoch wśród polityków, odbiorców energii oraz instytucji odpowiedzialnych za utrzymanie bezpieczeństwa energetycznego naszego kraju. Mamy do czynienia ze stanem wyjątkowym w polskiej energetyce. Jest on wywołany między innymi sytuacją na rynku surowców energetycznych, ale nie tylko. Ponosimy skutki wieloletniego odkładania niezbędnych decyzji modernizacyjnych na później. Konieczne jest podjęcie pilnych działań, adekwatnych do sytuacji.

560 mld złotych. To kwota, którą Polska może przeznaczyć na transformację energetyki i odchodzenie od węgla na rzecz czystych źródeł energii dzięki obecności w UE. Otwiera się historyczna szansa na przestawienie polskiej gospodarki (w tym sektora energii) na niskoemisyjne tory oraz rozwój nowych branż przemysłu. Ale choć w ubiegłym roku polski rząd zadeklarował wolę dążenia do neutralności klimatycznej zgodnie z kierunkiem polityki UE, obecnie wśród decydentów wyczuwalny jest niepokój, że nie podołamy wyzwaniu dekarbonizacji. Jednocześnie relacje polskiego rządu z instytucjami unijnymi pogarszają się, co utrudnia rozmowy o funduszach UE. Jakie źródła zostały położone na szali?